KIRAN KÖYÜ

            Adı, tepe bayır anlamına gelen köy, Gediz’in 30 kilometre kuzeybatısında, Şaphane Dağı’nın kuzeydoğusundaki yarı nemli orman kuşağı içinde yer alan Dışkapı Tepe ile Söğütlütaş Tepe’nin Kocaçay Vadisi’ne inen dik yamaçları üzerine kurulmuştur.

            Batıdaki Kıranköy Yaylası, Gediz coğrafyasında Köpenez Köyü’nden sonra kestane yetişen ikinci yerdir. Sayıları 500’ü bulan kestane ağaçlarının 800-900 yaşında oldukları ileri sürülmüştür. Bu yaylada ayrıca geniş alanlara yayılmış, çok sayıda kendiliğinden yetişmiş kızılcık ağacı bulunmaktadır.

            Tarım ve hayvancılıkla geçinen köyün en önemli gelir kaynağını meyvecilik oluşturmaktadır. Kızılcık ve kestanenin yanında, Kocaçay Vadisi boyunca uzanan bağlarda da kiraz, elma, ceviz ve armut yetiştirilmektedir. Yörede kirazı ile ünlenen köy, yetiştirdiği Napolyon ve Kütahya cinsi kirazlarını birkaç yıldır Avrupa’ya ihraç etmektedir.

            Köyün Saz ve Kayadibi adlı iki de mahallesi vardır. Yerleşime 4 kilometre uzaklıktaki 10 haneli Saz Mahallesi’nde 25, 7 kilometre uzaklıktaki 5 haneli Kayadibi Mahallesi’nde ise 20 kişi yaşamaktadır. 250 evden oluşan yerleşim, 1950 den bu yanan verdiği göçlerle büyük nüfus kaybına uğramıştır. 1950’de 530 olan köyün nüfusu 1997 de 352, 2000 de 391, 2007 de 294, 2017 de ise 236 olmuştur. 

            Köyün geçmişine dair yeterli bilgi olmasa da, köy mezarlığı yakınlarında ortaya çıkan kerpiç duvarlı mezarlar, buranın eski çağlarda da yerleşim alanı seçildiğini göstermektedir.

            Köyün Kadoi’nin (Gediz) fethinden sonra muhtemelen XVI. Yüzyılın sonunda ya da XV. Yüzyılın başlarında kurulduğu sanılmaktadır. Zira yerleşim 1530 da Simav Kazası’nın Çenge (Yeşilçay) Nahiyesi’ne bağlı bir köydü.

            O dönemden kalma iki mezar köyde yüzyıllar boyu önemli birer ziyaretgâh olarak bilinip korunmuştur. İki inanç önderine ait olduğu sanılan mezarlardan biri Kestanelik’teki ulu bir meşe ağacının altında, diğeri ise bu mezarın biraz daha batısındadır. Yerel kaynaklara göre bu mezarlarda Yaren Dede ve Kız Yaren Dede yatmaktadır.

            Osmanlı döneminde inşa edilen köy camisine ait vakıf şöyledir; “Simav Kazası’na tabi Çenge Nahiyesi kurasından Kıran Kriyesi’nde kain Cami-i Şerif için Dalyancı Mustafa’nın bin kuruş nukut-u vakfı”      Bu cami 1970 Gediz Depremi’nde yıkılınca yerine 2005 yılında şimdiki betonarme cami inşa edilmiştir.

Köy 1945 yılında yapılan bir düzenlemeyle Gediz’e bağlanmıştır.