FIRDAN KÖYÜ

            Gediz – Uşak karayolunun 2. Kilometresinde sola ayrılan, yaklaşık 2 kilometrelik yolla ulaşılan Gediz’e bağlı 1398 nüfuslu köyün adıdır. Köy Murat Dağı’nın güneybatı eteklerinde, Gediz Nehri Vadisi’ne açılan dar bir vadi içinde kurulmuştur.

            Köyün içinden akarak Gediz Nehri’ne karışan Köyderesi’nin binlerce yıl önce oluşturduğu bu vadi, kuzeydeki Çandır Tepe ile güneydeki Dereboğazı sırtlarının arasında yer alır. Köyderesi’nin kaynağını oluşturan Dalak Suyu ile diğer küçük kaynak suların çıktığı Dereboğazı, sık bir orman örtüsü ile kuzeydeki Çandır Tepe ise palamut ağaçlarıyla kaplıdır. Köyderesi Vadisi, Murat Dağı’nın güneybatı uzantılarında yer alan önemli geçit noktalarından biridir. Nitekim yakın geçmişe kadar Vakıf Köyü’ne bu vadiden geçilerek ulaşılırdı. Köyün adı da, bu yüzden Arapça da, “dağ beli, dağ sırtının alçakça, yine de yüksek sayılan bir belinden geçen yol” anlamına gelen  “fırd” sözcüğünden gelmektedir.

            Köy 2 kilometre batıdan geçen Gediz Nehri’nin suladığı düzlüklerde yetiştirdiği iyi cins kendir ve soğanı ile ünlüydü. Ancak sicim, halat ve çuval yapımında kullanılan kendirin yerini naylonun alması ve soğanın da ekonomik olmaktan çıkması üzerine, bu iki ürünün yetiştirilmesinden vazgeçilmiştir. Geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlayan köy de 1935 de 363 ü erkek, 403 ü kadın olmak üzere toplam 766 kişi yaşarken, bu sayı 1950 de 847 olmuştu. Verdiği göçlere rağmen nüfusu artmaya devam eden yerleşimin nüfusu 1997 de 2069 a, 2000 de 2148 e ulaşmış ancak 2007 de 1398 e gerilemiştir.

            Fırdan yerleşimi, Kütahya Kültür ve Turizm Müdürlüğü verilerine göre, tarihi geçmişi 5.000 yıl öncesine kadar uzanan, bölgenin en eski yerleşim alanlarından biridir.

            Köyün hemen kuzey batısından yükselen ve şimdilerde yerleşimin ortasında kalan Çamlıktepe, İlk Tunç Çağı’ndan itibaren birbiri ardına kurulan yerleşimlerin yıkıntılarıyla oluşmuş bir höyüktür. Yakın geçmişte höyüğün güneybatı eteklerinde bazı mezar kalıntılarıyla, kuzey eteklerinde geçmiş uygarlıklardan geriye kalan bir merdiven kalıntısı ortaya çıkmıştır. Höyükte bulunan bir mezar, halk arasında ünlü mitoloji kahramanı Sarıkız’a mal edilmiş ve Çamlıktepe böylece, gerçek görüntüsünden sıyrılarak manevi bir mekâna dönüşmüştür. Bu yüzden de höyük üzerinde boy verip birer anıt ağaca dönüşen çamlar, yüzyıllar boyu korunarak günümüze kadar ulaşabilmiştir.

            Fırdan topraklarındaki bir başka arkeolojik alan da, Yardeğirmeni Nekropol’üdür. (Ölüler Knenti, Mezarlık) Gediz – Uşak karayolundan Fırdan’a ayrılan birinci sapağın batısında ve Fırdan Deresi’nin güney yakasındaki nekropol, geçmişte mezar soyguncularının talanına uğramıştı. Gerek Yardeğirmeni Nekropol’ü ve gerekse Çamlıtepe Höyüğü 3 Temmuz 1998 günü alınan 604 sayılı kararla “Arkeolojik SİT Alanı” ilan edilmiştir.

            Kadoi’nin (Gediz) fethinden sonra bu yöreye gelen Türkmenler, Çamlıktepe Höyüğü’nün hemen yanı başına kurdukları köye Fırdan adını vermişlerdi.       1530 tarihli Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu defterinde, Gediz’e bağlı köyler arasında Fırdan’ın adı geçmemektedir. Bu da köyün ya o tarihten sonra kurulduğunu, ya da adının sonradan değiştiğini göstermektedir.

            Osmanlı döneminde inşa edilen köy camisine ait vakıf şöyledir: Gediz Kazası’na tabi Fırdan Karyesi’nde vaki cami-i şerif vakfı Yeni şahsiyet kaydı 189/115, eski şahsiyet kaydı: Askeri41

            Köy içi yolları 1925 te Kaymakam Osman Nuru Bey’in girişimiyle Arnavut kaldırımı ile kaplanan yerleşime, daha sonra bir ilkokul inşa edilmişti. 25 Haziran 1944 günü meydana gelen depremde ağır hasar gören köyde iki kişi yaralanırken, köy camisinin minaresi ile Gediz Nehri üzerindeki Fırdan Köprüsü de yıkılmıştı. Yerleşim, 1970 Gediz Depremi’ni hafif hasarla atlatsa da Fırdan Köprüsü yakınlarında oldukça büyük çatlaklar oluşmuştur. 50 cm’yi bulan bu yarıklardan fışkıran sular, yerin derinliklerinden sürüklediği kum ve çakılları yarıkların çevresine çökertmişti.

Deprem sonrasında sağlık ocağı açılan köye elektrik bağlanmış ve ahşap Fırdan Köprüsü’nün yerine betonarme bir köprü yapılmıştır. 1944 Depreminde yıkılan köy camisinin minaresi yeni baştan yapılırken caminin iç mekanı da yeniden düzenlenmiştir. 1980’li yıllarda köy hayırseverlerinden İsmail Eroğlu ve halkın katkılarıyla yerleşime ikinci bir cami inşa edilmişti.

            Çamlık tepe Höyüğü ’nün üzerine inşa edilen bu caminin çevresinde yeni bir mahalle oluşmakta ve köy kuzeydeki düzlüğü doğru gelişmektedir.

            Fırdan 6360 sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile nüfusu 2 binin altında bulunan  belediyeler kapsamına giren Fırdan, belde belediyesi iken 2014 yılı Mart ayında yapılan seçimler ile tekrar köye dönüşmüştür.