TAŞ EL DEĞİRMENİ

Eskiden köylerde sıkça kullanılan taş el değirmeni, ortası delik, kalınlığı az, iki silindirik taştan oluşur. Delikler ahşap bir mile geçer ve üstteki taş üzerine takılan kol, elle çevrilerek döndürülür. Tahıl tanelerini (buğday, arpa, mısır, çavdar) iki taş arasında ezerek un elde etmeye yarayan el değirmenleri yuvarlak, üst üste iki sert taştan oluşur.

El değirmenleri geçmiş yıllarda köyümüzde kullanılmış ancak günümüzde kullanılmamaktadır. Bu değirmenleri ben hayal mayal hatırlıyorum ama özellikle orta yaşlarda olan büyüklerimizin hafızalarında güzel bir anı olarak yerini korumaktadır.

Değirmenin ilkel örnekleri, insan soyunun toprağa bağlandığı ve ilk tarım etkinliklerinin başladığı “Neolitik Dönem”e (Cilâlıtaş Devri’ne, M.Ö. 9000-5600) kadar uzanır. Çeşitli yerlerde yapılan arkeolojik kazılarda bu tip öğütücülere rastlanmıştır. Günümüzde bile Anadolu’nun kimi yerlerinde “bulgur”  yapımında el değirmenleri kullanılmaktadır. Türklerde değirmen olgusu Büyük Hun Devleti’ne (M.Ö. 220-M.S. 216) kadar uzanır. Göktürkler’e ait değirmen taşları, Kırgızlar’ın ayak değirmenleri, Hazarlar’ın kimi öğütücü araçları Türk değirmen kültürünün kalıntılarıdır.