GIYBET NEDEN HARAMDIR?

Söylediğimiz sözler eğer o insanı rahatsız edecek sözlerden ise niyetimiz ne olursa olsun söylememek gerekir. Çünkü o kişinin hoşuna gitmezse bu gıybet olur.

Gıybet, bir kimsenin arkasından hoşuna gitmeyecek şeyleri söylemek, başka bir deyimle, kendimize söylendiği zaman hoşlanmayacağımız bir şeyi, din kardeşimiz hakkında arkasından konuşmamız anlamına gelir. Halk arasında dedikodu, gıybet ile aynı anlamda kullanılır.

Gıybet, insan veya insanla ilgili birtakım şeyler üzerinde olur. Kişinin bedeni, nesebi, ahlâkı, işi, dini, dünyası, elbisesi, evi, bineği... dedikodu konusu olabilir. Gözün şaşılığı, saçların döküklüğü, uzun veya kısa boyluluk, siyah veya sarı renkte olmak... Bunlardan alaylı bir şekilde bahsedilmesi sözkonusu kişinin kalbini kırar.

Kur'an ve Sünnet, gıybeti yasaklamıştır: "Bir kısmınız diğerlerinizin gıybetini yapmasın. Sizden biriniz ölmüş kardeşinin etini yemek ister mi? Bundan tiksindiniz değil mi?" (el-Hucurat, 49/12); "Gıybet, kardeşini hoşuna gitmeyecek şekilde anmandır" (Tirmizî, Birr, 23; Dârimî, Rikat, 6; Mâlik, Muvatta, Kelâm,10; Ahmed b. Hanbel, II, 384, 386).

GIYBETİN SEBEPLERİ:

1. İntikam duygusunu tatmin etmek,

2. Arkadaşlarına uymak,

3. Gösteriş ve büyüklük yapmak; başkalarını küçültmek, kendini büyütmek,

4. Kıskançlık,

5. Hoşça vakit geçirmek, güldürmek için başkalarının ayıp ve kusurlarını ortaya sermek,

6. Küçük düşürmek için alay etmek.

GIYBET'İN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

1- İnsanın bedeni ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kişi hakkında "Kördür, topaldır, keldir, şaşıdır, kısa boyludur, uzun boyludur, çirkindir.." gibi kişinin duyduğunda hoşlanmayacağı kusurlarını söylemek gıybettir. Mesela, iki kişi evlendiklerinde damat tarafı; "Damat güzeldir, gelin çok çirkindir." veya gelin tarafı; "Damat kısa boyludur veya geline layık değildir." gibi sözler sarf etmektedirler. Bu tür sözler gıybettir.

2- İnsanın elbisesiyle ilgili kusurlarını söylemek: Bir kimse hakkında "Pantolonu kısadır, eteği uzundur, elbisesi eskidir, ceketi kirlidir..." gibi kişinin duyduğunda hoşlanmayacağı ayıplarını söylemek gıybettir.
3- Dünya işleri ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kimse hakkında "Terbiyesizdir, çok yer, çok uyur, ailesi çok gezer, evi temiz değildir..." gibi kişinin duyduğunda rahatsız olacağı sözleri söylemek gıybettir.

4- Ahlakı ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kişi hakkında "Kötü huyludur, acizdir, zayıftır, korkaktır, cimridir, öfkelidir..." gibi kişiyi rencide edici şeyleri söylemek gıybettir.

5- Asaleti ile ilgili kusurlarını söylemek: "Annesi hizmetçidir, babası çöpçüdür, kapıcıdır, çiftçidir veya ayakkabı boyacısıdır..." gibi kişiyi küçük düşürücü sözleri söylemek gıybettir.

6- Dini işleri ile ilgili kusurlarını söylemek: Bir kimse hakkında "Fasıktır, yalancıdır, anne ve babasına itaat etmez, zalimdir, namaza tembeldir, daha Fatiha'yı bile düzgün okuyamıyor, üçkağıtçıdır, helal ve harama aldırmaz..." gibi duyduğunda kişiyi rahatsız edecek kusurlarını söylemek gıybettir.

7- Gıybet sadece dil ile yapılmaz: Dil ile söylemek, ancak başkasına müslüman kardeşinin bir eksikliğini anlattığın ve hoşuna gitmeyen bir vasfını belirttiğin için haram olmuştur. Bu bakımdan ta’rizen (gizlice) kendisinden bahsetmek, açıkça kendisinden bahsetmek gibidir. Bu hususta fiil de söz gibidir. İşaret, ima, dudak bükme, göz kırpma, yazı, hareket ve maksadı belirten her türlü söz, açıkça söylemek gibidir. O halde bunların tümü gıybet ve haramdır.

8- Gıybeti dinleyen de yapan gibidir: "Gıybeti dinleyen de gıybet edenlerden birisidir." (Taberani)

GIYBET İLE İLGİLİ AYETLER

Nisa/148: Allah, zulme uğrayanların dışında, çirkin sözün açıkça söylenmesinden hoşlanmaz. Allah her şeyi hakkıyla işiten, hakkıyla bilendir.

Hucurat/ 12: Ey iman edenler! Zannın bir çoğundan kaçının. Çünkü zannın bir kısmı günahtır. Birbirinizin kusurunu araştırmayın. Biriniz diğerini arkasından çekiştirmesin. Biriniz, ölmüş kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz. O halde Allah’tan korkun. Şüphesiz Allah, tevbeyi çok kabul edendir, çok merhamet edendir.

Hümeze/ 1: Mal toplayıp onu tekrar tekrar sayan, insanları arkadan çekiştirip, kaş göz hareketleriyle alay edenlerin (hümeze ve lümezenin) vay haline!

GIYBET DEDİKODU İLE İLGİLİ HADİSLER

-Allah'ın zikri dışında fazla konuşmayın. Çünkü Allah'ı hatırlamadan konuşulan şeyler kalbi karartır. Allah'a en uzak insan kalbi kararmış insandır

-Bela konuşmaya bağlıdır
-Kim susarsa kurtulur

-Amellerin Allah'a en sevimlisi dili korumaktır

-Dilini tut. Evini genişlet ve hatalarına ağla

-Dilin Allah'ı anarak daima ıslak kalsın

-Kişi diline sahip olmadığı sürece imanın hakikatına eremez
-En faziletli sadaka dili korumaktır

-Ben özlü konuşmakla emr olundum. Çünkü özlü konuşmak daha hayırlıdır

-Seni kulağının işittiği kötülüklerden sakındırırım

-Kişiye her duyduğunu konuşması günah olarak yeter

-Kim, insanların gönüllerine girmek için lüzumundan fazla söz öğrenirse Allah -kıyamet gününde onun nafilesini de farzını da kabul etmez

-Sizin en fazla dillerinizden korkuyorum. Allah hayır konuşup kazanan veya susup kötülükten uzaklaşan kimseye merhamet etsin

-Allah erkekler arasından dilini, ineğin dilini (otlara) doladığı gi¬bi (kelimelere) dolay(arak konuş)an edebiyatçıya buğzeder

-Dilinin yaptıklarından korkan kimse kıyamet günü insanların şerlisi olacaktır

-Susmak hikmettir onu yapan azdır

-Susmak ahlakların efendisidir

-İki dudağı arasıyla iki bacağı arasını koruyacağına dair bana garanti verene bende cenneti garanti ederim

-İnsan vücudunun kendisinden en fazla şikayet ettiği şey hiç durmayan dilidir

-İnsanları yüzüstü ateşe atan dilleriyle kazandıkları günahlardan başka ne olabilir

-İnsanoğlunun günahlarının nerdeyse tamamı dilinden kaynaklanır

-İnsanlar sabahlayınca bütün azaları kalkarak "dil'e" şöyle derler: Allah'tan senin için doğruluk isteriz. Çünkü sen doğru olursan biz de doğru oluruz. Sen eğrilip saparsan biz de saparız

-Dilin zinası mustehcen konusmaktır

-Allah'ın en kızdığı insan çok konuşup tartışarak insanları kıran kimsedir

-Diline Sahip olan kimseye Ne mutlu

-Bir kimse farkında olmadan Allah'ın kızdığı bir söz eder de cennetten yer ile gök arası kadar uzaklaşır. Yine bir kimse farkında olmadan Allah'ın sevdiği bir söz söyler de cehennemden yerle gök arası kadar uzaklaşır.

-Kardeşinin hoşlanmadığı bir şeyi söylemen gıybettir

-Laf taşıyanlar Cennete Giremezler

-Birbirinizin aleyhine laf getirip götürmeyin

-Gıybetten sakının Çünkü o zinada daha ağır bir günahtır.

-İnsan zina edebilir ve tevbe edince Allâh da tevbesini kabul eder. Fakat giybet edilen kimse, hakkini bağıslamadıkça, giybetçi afvedilmez

-Mirac gecesinde tırnaklarıyla yüzlerini yolan ve kan çıkaran insanlarla karşılaştım. Cebrail as'a Bunlar kimlerdir diye sordum. "Onlar gıybet ederek başkalarının şerefini lekeleyenlerdir" dedi.

-Ey dili ile imân ettigi halde kalbi ile imân etmeyenler: Müslümanlari giybet etmeyin, onlarin ayiplarini arastirmayin. Çünki kim kardesinin ayıbini araştırırsa -Allâh da onun ayıbını araştırır. Allah kimin ayıbını araştırırsa onu evi içinde rezil eder

-Bir yerde otururken birisi hakkında gıybet edildiğini görürsen o kimse için yardımcı ol ve oradakileri de men etmeye çalış veya oradan kalk.

-Kim ki herkese gıybet ederek ve onları kırarcasına fena sözler söyleyerek ölürse kıyamette burnu ile iki dudağı arasına damga vurulur

-Allâh katında en sevimsizleriniz de, ondan ona söz taşıyanlarınız, bozgunculuk çıkaranlarınız ve temiz insanlara leke sürmeye uğraşanlarınızdır

-Beş şey oruç ve abdestte hayır bırakmaz: Yalan, Gıybet, söz taşıma, şehvet ile bakış, yalan yere yemin etmek

-Yaptığın gybetin silinmesi gıybet ettiğin kimse için Kulağına gitmeden ona mağfiret dilemendir

-Kim bir kimsenin gıybetini yapmadan misafirlikte oturursa Allah ona kefildir

-Bir kimse mümini gıybet eden kimseden korursa Allah Allah kıyamet gününde onun etini Cehennem ateşinden koruyacak bir Melek yaratır

-Bir kimsenin malı az, ailesi çok namazı güzel olursa ve Müslümanları gıybet etmezse kıyamet günü o ve ben şöyle yan yana olacağız. (Allah Rasûlü bu arada orta parmağıyla şehadet parmağını yan yana getirdi)

-Denilenden ve dedikodudan haya etmeyen doğru yolda değildir
Allah size; dedikodu yapmanızı, çok soru sormanızı ve malı zayi etmenizi yasaklamıştır